De rol van de Staphorster werkkampen in WO II

Conrad, Beugelen en Het Wijde Gat, dat zijn de namen van de voormalige werkkampen in Staphorst en Rouveen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ze gebruikt bij de deportatie van de Joden. Westhoff neemt de bezoekers in zijn lezing mee naar een van de meest dramatische episodes uit onze geschiedenis. 

De kampen zijn opgericht in het kader van de werkverschaffing in de jaren ’30. In de lezing wordt uitgelegd hoe de Staphorster kampen passen in de brede context en systematiek van de Jodenvervolging in Nederland. Want dat die kampen in 1942 ook een rol speelden bij de jodenvervolging en gebruikt werden voor de deportatie van de Joden was in onze regio vrijwel vergeten. Gert-Jan Westhoff bracht hier verandering in. Een groot aantal interviews met oudere Staphorsters bracht daar verandering in. Via ooggetuigenverslagen, originele handgeschreven brieven uit de Staphorster kampen, oproepformulieren en foto’s van joodse mannen in het Staphorster veld ontstond een beeld van de kampen en hun bewoners.

In januari 1942 worden honderden joodse mannen gedeporteerd naar werklozenkampen in het oosten van Nederland. Eerst vanuit Amsterdam, maar enkele maanden later komen ook Joden uit onder meer Den Haag, Groningen, Assen, Steenwijk en Zwartsluis naar de werkkampen in Staphorst en Rouveen. In totaal worden er in die beide plaatsen 344 mannen ondergebracht, waar ze worden ingeschakeld bij het zware ontginningswerk. 
Het dieptepunt in de geschiedenis van de kampen is de wegvoering van de joden in de vroege morgen van 3 oktober 1942. Alle werkkampen in Oost-Nederland worden op die dag leeggehaald.

Menig ooggetuige in Staphorst weet nog te vertellen over koffers langs de weg, door de joodse mannen van zich afgeworpen. De deportatie gaat via Meppel en Westerbork richting concentratie- en vernietigingskampen in Polen. Vijf dagen na de wegvoering uit Staphorst worden de eerste mannen in Auschwitz vergast. Anderen maken een onbeschrijfelijke tijd door en komen om in diverse concentratiekampen. Een aantal weet de verschrikkingen te overleven. Bijzonder waardevol zijn dan ook de verslagen van drie mannen uit de werkkampen in Staphorst die de concentratiekampen hebben overleefd.

Het verhaal dat Coen Rood destijds vanuit het Amerikaanse Texas voor de camera vertelt, is een voorbeeld van de verschrikkingen die de mannen doormaakten. Zijn verhaal geeft een persoonlijke inkijk in het leven in de Staphorster werkkampen en ook hoe hij daarna ternauwernood de vernietigingskampen overleefd…

Artikel aangepast op Maandag 12 februari 2024.